مکتب تبریز اول یا مکتب مغول (ایلخانی) (قرون ۷ و ۸ ه. ق.) اولین مکتب نگارگری ایرانی است، که در تبریز پایه ریزی شده و به همین دلیل آن را مکتب تبریز نامیده‌اند. این مکتب مصادف با حکومت ایلخانان مغول در ایران است که پایتخت خود را تبریز قرار دادند. از آنجا که تبریز بر روی خط سیرِ جادۀ ابریشم قرار داشت ، آمد و شدهای فراوانی، هم از طرف چین و هم بیزانس به این شهر صورت میگرفت.
این مکتب، دوره آغاز ورود عناصر چینی به حوزه‌ی نگارگری ایرانی به حساب می‌آید. در این دوره تأثیر نقاشی چینی بر روی نگارگران ایرانی واضح است.
از نگارگران این دوره می توان از احمد موسی، امیر دولتیار، مولانا ولی‌الله و محمدعلی توسی کاتب نام برد.
ویژگی‌ها:
چهره‌ها، نحوه نمایش طبیعت مثلاً ترسیم تنه پیچیده و گره‌دار درختان و صخره‌های تیز و دشت‌های بریده و ابرهای مواج، مراعات نسبت‌ها، دقت در رسم گیاهان و اعضای بدن حیوانات، و تحرک و جنبش بیشتر در نمایش صحنه‌ها به جای آرامش و سکون موجود در نقاشی سنّتی ایرانی در این مکتب دیده می‌شوند.
از سوی دیگر، استفاده از نقوش تزیینی هنر ایرانی مانند نقوش هندسی کاشی‌کاری، و اعتبار بخشیدن به معماری ایرانی به عنوان اصلی‌ترین جانمایه کار و بازنمایی روح ملی، تقلید صرف از هنر چینی را نفی می کند.
هنرمندان ایرانی در عین پذیرش عناصر تازه که به آثار آنان جلوه‌ای نو و تحرکی بیشتر می‌بخشید، این عوامل را با شیوه سنتی نگارگری ایرانی چنان آمیختند که به سختی می‌توان این عناصر تازه را در میان تاروپود هنر سنّتی تمیز داد. در واقع، آمیختن این عناصر جدید به شیوه‌ای کاملاً ایرانی انجام پذیرفت؛ به طوری که لطمه‌ای به تداوم هنر نگارگری ایرانی وارد نکرد.
مکتب تبریز در دوره ایلخانان، بیشتر با عنوان سبک مغولی و گاه سبک رشیدیه معرفی شده است.
جامع التواریخ، جلوس سلطان لهراسب در بلخ ، آثاری هستند که در مکتب تبریز خلق شده‌اند.
از محصولات دیگر کارگاه‌های تبریز ( رَبع رشیدی )، شاهنامه فردوسی ( معروف به شاهنامه دموت یا ابوسعیدی است ) که نگاره‌های آن توسط چند نقاش اجرا شده است و هم اکنون تنها چند تصویر پراکنده از آن باقی است. در نگاره‌های شاهنامهٔ دموت سنت‌های ایرانی و بین‌النهرینی پیش از مغول با سنت‌های خاور دور آمیخته شده‌اند. تصویرگران شاهنامه دموت تمایلی به نشان دادن حالات عاطفی انسان و تجسم حجم و عمق نشان می‌دهند که در سنت نقاشی ایرانی بی‌سابقه است. شاهنامهٔ دموت را می‌توان نقطهٔ اوج پیشرفت نقاشی عهد ایلخانی دانست.
غازان خان نیشابور را تصرف میکند، از نگاره های کتاب جوامع التواریخ
اسفندیار با گرگ‌ها می‌جنگد. تبریز اول (شاهنامه فردوسی سال ۷۳۷-۷۳۱ ه.ق)
منبع:http://manuscripts.ir
- ۹۷/۰۸/۱۵
